Digmaan

DIGMAAN

Tula ni Eugene Pottier

malayang salin ni Gregorio V. Bituin Jr. 10 pantig bawat taludtod 

Para kay Eugene Baillet

Kahahayag pa lang ng digmaan 

Anang mga buwitre, "Sunggaban!"

Ngunit wala halos kaibahan:

Di ba't araw-araw na'y digmaan?

Gayunman, balatkayo'y tinanggal,

Animo'y baliw sa paghalakhak;

Helmet ay sinuot ng kalansay,

Kabayong kalansay na'y daratal

Hintay nila'y pawang kasamaan,

Sa bawat uri 't lahat ng antas;

Dito'y may bayarang pananambang,

Doon, tangan ng pamilya'y tabak.

Di mapalawak, mga bandido'y

Pinatapon sa kolonyang penal;

Hinayaan lang ang pandarambong

Sa anyo ng buwis, mga istak

Pinawi nila ang madugong uhaw,

Pati makahayop na silakbo,

Ginambala pa si Lacenaire,

At pinalungkot pa si Castaing.

Pagpaslang ng bata'y kinondena,

Anak nami'y dalawampu, ngayon

Ang lupon ng berdugo'y nagpasya

Aling mabuti ang sa bitayan.

Ang impantisidyo'y tinuligsa,

Anak namin ngayo'y dalawampu,

Ngayong gabi, Lupon ng Berdugo'y

Pinasya ang angkop sa bitayan.

May balahibo, may tatu, kaming

Pulangkutis, mula ibang angkan.

Mga tae'y ikalat sa lupa:

"Mundo'y lilikha ng bagong tao."

Hinamak, Ebanghelyo'y lumikas,

Alagad ay lumisan, naligaw.

O amang bayan, mayroong tigre

Sa mabuting puso'y umatungal.

Naglalagablab ang iyong poot,

Ang madla'y walang pagkakaisa,

Na nagdurusa sa bilangguan

Ng rehimen ng nasyunalidad

Gabi'y pinutol ng bolang kanyon,

Ang lungsod ay nilamon ng apoy,

Dugong pumatak, tara't inumin,

Ikaw, tawag ay sangkatauhan.

Katumpakan ng lakas at bilang

Niyurakan ay sugatang gapi;

Glorya't kumalat sa malakabag

Na pakpak ng karimlang pusikit.

Digma, digma, anong hinihintay

Upang laman at buto'y madurog?

Hinihintay nito'y bagong dahon,

Ang buwan ng bulaklak at ibon.

Paris 1857

* sina Lacenaire at Castaing ay dalawang kilabot na mamamatay-taong Pranses noong ika -19 na siglo

* isinalin mula sa Ingles sa petsang ika-22 ng Hunyo, 2022

Hindi namatay ang Komyun

HINDI IYON NAMATAY

tula ni Eugene Pottier hinggil sa Paris Commune

malayang salin ni Gregorio V. Bituin Jr.

Pinagmulan: Eugène Pottier, Chants Révolutionnaires (ikalawang edisyon), Paris, Bureau de Comité Pottier, [n.d.];

Isinalin: ni Mitchell Abidor;

CopyLeft: Creative Commons (Attribute & ShareAlike) marxists.org 2013.

Para sa mga nakaligtas sa Madugong Linggo

Pinaslang nila iyon ng mga putok ng riple,

na may mga putok ng masinggan

at iginulong ito sa watawat 

sa lupang parang luwad.

At ang pulutong ng bundat na mga berdugo

ay nag-akalang mas malalakas sila,

ngunit wala sa mga iyon ang nagbago,

Nicolas,

dahil hindi namatay ang Komyun!

Tulad ng pag-aani ng mga manggagapas,

tulad ng mga mansanas na naglagpakan sa lupa,

ang mga Versaillais, na di bababa

sa isang daang libong katao, ay pinagpapaslang.

At yaong daang libong pagpaslang,

Tingni kung anong kanilang dinala.

Ngunit wala sa mga iyon ang nagbago,

Nicolas,

dahil hindi namatay ang Komyun!

Bagamat pinaslang nila sina Varlin,

Flouren, Duval, Milliere,

Ferre, Rigault, Tony Moilin,

na pumuno sa mga sementeryo.

Akala'y naputol na nila ang mga bisig niyon,

nawalan ng laman ang mga ugat niyon.

Ngunit wala sa mga iyon ang nagbago,

Nicolas,

dahil hindi namatay ang Komyun!

Kumilos silang parang tulisan,

umaasa sa katahimikan.

Pinatay nila ang mga sugatan sa higaan nito sa ospital,

at ang mga dugong

bumaha sa mga kumot

ay umagos sa ilalim ng pinto.

Ngunit wala sa mga iyon ang nagbago,

Nicolas,

dahil hindi namatay ang Komyun!

Binili ang mga mamamahayag,

mangangalakal ng paninirang-puri

kumalat sa ating mga libingang bayan

ang pagbaha ng kanilang kahihiyan.

Isinuka nina Maxim Ducamp, 

Dumas ang kanilang alak.

ngunit wala sa mga iyon ang nagbago,

Nicolas,

dahil hindi namatay ang Komyun!

Kampilan iyon ni Damocles

Na lumutang sa kanilang mga ulo.

Sa libing ni Vallès

ginawa silang mga pipi.

Ang totoo'y marami kami

na nagsilbing tanod niya;

na nagpapatunay, sa anumang kaso

Nicolas,

na ang Komyun ay hindi namatay!

At kaya, pinapatunayan nito sa mga mandirigma,

na ang kutis ni Marianne ay naging kayumanggi;

handa na siyang lumaban at panahon na upang ihiyaw:

Mabuhay ang Komyun!

At pinapatunayan nito sa lahat ng mga Hudas

na ganito ang mga bagay-bagay,

at sa maikling panahon mababatid nila,

Tangina!

Na ang Komyun ay hindi namatay!

Paris, Mayo 1886

* Isinalin ng Hunyo 20, 2022

It Isn’t Dead

Source: Eugène Pottier, Chants Révolutionnaires (second edition), Paris, Bureau de Comité Pottier, [n.d.];

Translated: by Mitchell Abidor;

CopyLeft: Creative Commons (Attribute & ShareAlike) marxists.org 2013.

For the survivors of the Bloody Week

They killed it with rifle shots,

with machine gun shots

and rolled it in its flag

into the clay-like earth.

And the mob of fat executioners

thought themselves the stronger,

but none of this changes anything,

Nicolas,

for the Commune isn’t dead!

Just as harvesters clear a field,

just as apples fall to earth,

the Versaillais massacred

at least a hundred thousand men.

And these hundred thousand murders,

See what they bring.

But none of this changes anything,

Nicolas,

for the Commune isn’t dead!

Though they killed Varlin,

Flourens, Duval, Millière,

Ferré, Rigault, Tony Moilin,

filling the cemeteries.

They thought they cut off its arms,

emptied its aorta.

But none of this changes anything,

Nicolas,

for the Commune isn’t dead!

They acted like bandits,

counting on silence.

They killed the wounded in their hospital beds,

and the blood,

flooding the sheets

flowed under the door.

But none of this changes anything,

Nicolas,

for the Commune isn’t dead!

Bought-off journalists,

merchants of slander

spread over our mass graves

their flood of ignominies.

Maxim Ducamp, Dumas

vomited up their booze.

but none of this changes anything,

Nicolas,

for the Commune isn’t dead!

It’s Damocles’ sword

That floats over their heads.

At Vallès’ funeral

they were made mute.

The fact is there were many of us

who served as his escort;

which proves, in any case

Nicolas,

that the Commune isn’t dead!

And so, all this proves to the fighters,

that Marianne’s skin is tanned;

she’s ready to fight and it’s time to cry out:

Long Live the Commune!

And this proves to all the Judases

that this is how things are,

and in a short while they'll know,

God damn!

That the Commune isn’t dead!

Paris, May 1886

Apat na lalaki, apat na bote

APAT NA LALAKI, APAT NA BOTE

tula ni Nâzım Hikmet Ran

malayang salin ni Gregorio V. Bituin Jr.

Isang bilog

         na papag.

Apat na bote.

Apat na lalaki

at apat na baso ng alak -

                   Médoc.

Sa mga kopita

                 may alak,

                 walang alak,

                 may alak,

Apat na lalaki ang tumatagay.

Isang bote na’y walang laman.

Isang lalaki ang nagsalita:

- Bukas

             Aayusin ko ang usapin

             nang matindi.

Walang sinayang na salita -

              ang lalaki'y

              dapat mabitay.

Tatlong bote na’y walang laman.

Tumugon ang tatlong lalaki,

Tumugon ang tatlong bibig:

- Oo naman

             ang lalaki

             ay mabibitay.

Isang bilog

            na papag,

apat na basong walang laman

            at apat na lalaki...

* isinalin ng Hunyo 20, 2022

Four Men, Four Bottles

by Nâzım Hikmet Ran

A round

        table.

Four bottles.

Four men

and four glasses of wine -

                  Médoc.

In the glasses

                there is wine,

                there is no wine,

                there is wine,

Four men are drinking.

One bottle is empty.

One man speaks:

- Tomorrow

            I settle the matter

            with a bang.

No words wasted -

             the man

             must hang.

Three bottles are empty.

Three men answer,

three mouths answer:

- Certainly

            the man

            will hang.

A round

           table,

four empty glasses

           and four men...

Pagsasalin

PAGSASALIN

Hindi dakila ang digmaan, kaya hindi ko isinalin ng "dakila" ang "great" sa aklat na Poems of the Great War 1914-1918. Mas angkop pa marahil na salin ng "great" sa puntong ito ay "dambuhala". Kaya dapat isalin itong Mga Tula noong Dambuhalang Digmaan.

Gayunpaman, mas isinalin ko ang pamagat ng aklat sa esensya nito, ang Great War na tinutukoy ay ang World War I. Kaya isinalin ko iyon ng ganito: Mga Tula ng Unang Daigdigang Digmaan. Mas "ng" imbes na "noong" ang aking ginamit dahil marahil hindi naman ginamit ay Poems from, kundi Poems of. Gayunman, maaari pang pag-isipan kung ano ang tamang salin sa panahon na ng pag-iedit ng buong aklat ng salin. Subalit sa ngayon, sinisimulan pa lang ang pagsasalin ng mga tula. Mahaba-habang panahon ang kailangan sa pag-iedit.

Marahil itatanong mo: "Bakit hindi mo isinalin ng Unang Digmaang Pandaigdig?" At marahil, idadagdag mo pa: "Digmaang Pandaigdig ang palasak na ginagamit ngayon at iyan din ang salin na nakagisnan natin." At ang akin namang magiging tugon sa iyo ay: "Palagay ko'y hindi angkop na paglalarawan na pandaigdig ang nabanggit na digmaan. Ang maaari pa ay daigdigan na mas nyutral." Ganito ko isinulat noong 2009 sa isang artikulo kung ano ba dapat ang tamang salin ng World War:

"Ang tamang pagkakasalin ng World War II sa ating wika ay Ikalawang Daigdigang Digmaan at hindi ang nakasanayang Ikalawang Digmaang Pandaigdig. Dahil ang salitang "Pandaigdig" ay may konotasyon ng pagpayag o pagsang-ayon sa bagay na tinutukoy. Ang iba pang katulad nito'y ang "pam, pang" at kung susuriin ang mga ito, "pansaing, panlaba, panlaban, pambayan, pangnayon, pambansa, pandaigdig, makikita nga nating ang unlaping "pan, pam, pang" ay may pagsang-ayon sa nakaugnay na salita nito.

Gayundin naman, dahil hindi lahat ay payag o sang-ayon sa digmaan, maling tawaging Ikalawang Digmaang Pandaigdig ang World War II, kundi mas tumpak na gamitin ang neutral na salitang Ikalawang Daigdigang Digmaan." mula sa kawing na: http://salinnigorio.blogspot.com/2009/05/tamang-salin-ng-wwii.html

Ibinilang ko na sa mga collectors' item ko ang aklat na Poems of the Great War 1914-1918 nang mabili ko ang pambihirang aklat na ito (na mabibilang sa rare book), na may sukat na 4" x 5.5", sa BookSale ng Farmers sa Cubao noong Enero 18, 2018, sa halagang P60.00. Inilathala ito ng Penguin Books noong 1998. Plano kong isalin sa wikang Filipino ang lahat ng tula, kung kakayanin, sa aklat na ito, na binubuo ng 145 pahina.

Borador pa lamang ang disenyo ng pabalat, kung saan anino ko, o selfie, ang aking kinunan nang minsang naglalakad pauwi isang gabi. Aninong marahil ay sumasagisag din sa mga nangawala noong panahon ng digmaan. Naging adhikain ko at niyakap ko nang tungkulin ang pagsasalin ng mga tula mula sa ibang wika upang mabatid at maunawaan ng ating mga kababayan ang iba pang kultura at pangyayari sa ibang bayan. Tulad noong Unang Daigdigang Digmaan, na hindi naman dinanas ng ating bayan.

Gayunman, kung may matatagpuan pa tayong aklat ng mga tula hinggil naman sa World War II, iyon ay paplanuhin ko ring isalin sa wikang Filipino. Sa ilang mga dokumentong isinalin ko'y Ikalawang Daigdigang Digmaan na ang aking ginamit na salin ng World War II. Sa mga nagpasalin ng akda nila, sana'y naunawaan po ninyo ako. Marami pong salamat.

Nais kong ilarawan sa munting tula ang pagmumuni ko sa paksang ito.

ANG SALIN KO NG WWII

Ikalawang Daigdigang Digmaan ang salin ko

sa Ikalawang Digmaang Pandaigdig, totoo

dama ko'y may konotasyon ng pagsang-ayon ito

sa gyera, nyutral na daigdigan ang ginamit ko

kaya sa aklat ng pagsasalin ng mga tula

ng mga nabuhay at lumaban noon sa digma

ay sadyang bubuhusan ko ng pawis, dugo, diwa't

panahon, upang maunawaan sila ng madla

ang kasaysayan nila sa tula inilarawan

bilang makata'y tungkulin ko na sa panulaan

ang magsalin ng akda nang madama ang kariktan

ng saknong at taludtod sa kabila ng digmaan

nawa kanilang tula'y matapat kong maisalin

lalo't gawaing ito'y niyakap ko nang tungkulin

para sa mamamayan, para sa daigdig natin

salamat ko'y buong puso kung ito'y babasahin

06.16.2022

* ang unang litrato ang pabalat ng aklat na isasalin ng makata, at ang ikalawa naman ang borador o draft na disenyo ng aklat ng salin

Ang mukha ng ating kababaihan

Ang Mukha Ng Ating Kababaihan

tula ni Nâzım Hikmet Ran

malayang salin ni Gregorio V. Bituin Jr.

Hindi isinilang ni Maria ang Diyos.

Hindi si Maria ang ina ng Diyos.

Isang nanay lang si Maria sa maraming ina.

Isinilang ni Maria ang isang lalaki,

isang anak sa marami pang mga anak.

Kaya naman napakarikit ni Maria sa lahat ng kanyang larawan.

Kaya naman napakalapit ng anak ni Maria sa atin, tulad ng sarili nating mga anak.

Ang mukha ng ating mga kababaihan ang aklat ng ating pasakit.

Ang ating pasakit, ang ating pagkakamali at ang ating dugong ibinubo

na nag-ukit ng mga pilat na tila araro sa mukha ng ating kababaihan.

At makikita ang ating kagalakan sa mga mata ng kababaihan

tulad ng bukangliwayway na nagniningning sa mga lawa.

Ang ating haraya ay nasa mukha ng mga babaeng mahal natin.

Makita man natin sila o hindi, sila'y nasa ating harapan,

na pinakamalapit sa ating reyalidad at pinakamalayo.

* isinalin 06.16.2022

* litrato mula sa google

* tula mula sa Nâzım Hikmet Archive

The Faces of Our Women

by Nâzım Hikmet Ran

Mary didn't give birth to God.

Mary isn't the mother of God.

Mary is one mother among many mothers.

Mary gave birth to a son,

a son among many sons.

That's why Mary is so beautiful in all the pictures of her.

That's why Mary's son is so close to us, like our own sons.

The faces of our women are the book of our pains.

Our pains, our faults and the blood we shed

carve scars on the faces of our women like plows.

And our joys are reflected in the eyes of women

like the dawns glowing on the lakes.

Our imaginations are on the faces of women we love.

Whether we see them or not, they are before us,

closest to our realities and furthest.

Dalawang aklat ng salin

DALAWANG AKLAT NG SALIN

Nakakatuwa na sa paghahalungkat ko sa aking munting aklatan ng nais kong basahin ay nakita kong muli ang dalawang aklat ng salin, lalo na't pulos proyekto ko ngayon ay gawaing pagsasalin.

Noong 2016 ay ibinigay sa akin ng isang kaibigan ang aklat na "Nabighani: Mga Saling Tula ng Kapwa Nilikha" ni Fr. Albert E. Alejo, SJ. Inilathala ito ng UST Publishing House. May dedikasyon pa iyon ng nasabing pari, kung saan isinulat niya: "Greg, Bituin ng Pagsasalin, Paring Bert, 2016". Dedikasyong tila baga bilin sa akin na ipagpatuloy ko ang gawaing pagsasalin.

Nabili ko naman sa Popular Bookstore noong Disyembre 29, 2021 ang aklat na "Landas at Kapangyarihan: Salin ng Tao Te Ching" ni Prof. E. San Juan, Jr.. Ang librong Nabighani ay may sukat na 5.5" x 9" at may 164 pahina, at ang librong Landas at Kapangyarihan, na inilathala ng Philippine Cultural Center Studies, ay may sukat na 5.25" x 8" at may 100 pahina.

Maganda't nahagilap ko ang mga ito sa panahong tinatapos ko ang salin ng 154 soneto ni William Shakespeare para sa ika-459 niyang kaarawan sa Abril 2023, pati na pagsasalin ng mga tula ng makatang Turk na si Nazim Hikmet at ng makatang Bolshevik na si Vladimir Mayakovsky. Bukod pa ito sa planong pagsasalin ng mga tula ng mga lumahok noong Unang Daigdigang Digmaan. Nasimulan ko na ring isalin ang ilang tula nina Karl Marx (noong panahong 1837-38) at ni Edgar Allan Poe. Nakapaglathala na rin ako noon ng aklat ng salin ko ng mga akda ni Che Guevara, kung saan inilathala ito ng Aklatang Obrero Publishing Collective.

Binabasa ko at pinag-aaralan ang mga akda sa dalawang nabanggit kong aklat ng salin, upang bakasakaling may matanaw na liwanag o anumang dunong sa ginawa nilang pagsasalin, na hindi lamang basta nagsalin ng literal kundi paano nila ito isinalin nang matapat sa orihinal at maisulat nang mas mauunawaan ng mambabasa.

Ang mga ganitong aklat ng salin ay nagbibigay inspirasyon sa akin upang pag-igihan pa at ipagpatuloy ang mga nasimulan kong gawain at tungkuling pagsasalin. Wala naman akong inaasahang kikitain sa mga ito dahil ito'y inisyatiba ko lamang, kung saan tanging kasiyahan ang madarama pag natapos at nalathala ang mga ito. Higit pa ay nais kong mag-ambag upang higit na maunawaan ng ating mga kababayan ang mga akda ng mga kilalang tao sa kasaysayan, at ng mga hindi kilala ngunit may naiambag na tula upang ilarawan ang kanilang karanasan sa kanilang panahon.

Nais kong mag-iwan ng munting tula ng pagninilay at sariling palagay hinggil dito.

ako'y matututo sa dalawang aklat ng salin

na sa munting sanaysay na ito'y nabanggit ko rin

mabuti't nagkaroon ng ganitong babasahin

nang nangyayari sa ibang dako'y mabatid natin

di lang ito babasahin kundi aaralin pa

upang sa ginawa nila, may aral na makuha

salamat sa salin nila para sa mambabasa

nang maunawa yaong klasikong akda ng iba

para sa akin, libro't nagsalin ay inspirasyon

di lang ang aklat kundi ang mga nagsalin niyon

sa gitna ng pagkakaiba ng kultura't nasyon

magsalin at magpaunawa ang kanilang misyon

sadyang kayganda ng layunin ng kanilang aklat

isinalin upang maunawaan nating sukat

yaong mga klasikong akda't tulang mapagmulat

mabuhay ang mga nagsalin, maraming salamat

tunay na mahalaga ang gawaing pagsasalin

kaya ito'y ginawa ko't niyakap ding tungkulin

para sa masa, para sa bayan, para sa atin

at sa kinabukasan ng henerasyong darating

06.16.2022

Soneto 116

SONETO 116

ni William Shakespeare

malayang salin ni Gregorio V. Bituin Jr.

20 pantig bawat taludtod (tugmaang abab-cdcd-efef-gg)

Huwag akong hayaang aminin / ang mga hadlang sa pagniniig

Ng mga totoong isip. Yaong / pag-ibig ay hindi pagmamahal

Na binabago ang natagpuang / pagbabagong naipahiwatig,

O nababaluktot pag ginamit / yaong pamawi upang magtanggal.

O hindi! iyon na'y palagiang / tatak na talagang nakapako,

Na hagilap yaong mga unos / at di naman talaga matinag;

Iyon nga ang bituin sa bawat / balakbak na kung saan patungo,

Na di batid ang kahalagahan, / gayong nakuha ang kanyang tangkad.

Pagsinta'y di biro ng Panahon, / na may pisngi't labing kaypupula

Sa loob ng kumilong aguhon / ng karit niyang doon dumating;

Sa munti niyang oras at linggo'y / di nagbabago yaong pagsinta,

Sa bingit man ng kapahamakan / ito'y pinagtitiisan man din.

Kung ito'y isang pagkakamali / at ito'y mapapatunayan ko,

Di ako nagsulat, at ni wala / talagang iniibig na tao.

06.15.2022

* aguhon - compass, mula sa UP Diksiyonaryong Filipino, pahina 20

Tugmaan batay sa aralin sa katutubong pagtula:

abab - katinig na malakas i; katinig na mahina a;

cdcd - patinig na may impit o; katinig na malakas a;

efef - patinig na walang impit a; katinig na mahina i;

gg - patinig na walang impit o.

SONNET 116

from the book The Sonnets, by William Shakespeare, Collins Classics

Let me not to the marriage of true minds

Admit impediments. Love is not love

Which alters when it alteration finds,

Or bends with the remover to remove.

O no! it is an ever-fixed mark,

That looks on tempests and is never shaken;

It is the star to every wand'ring bark,

Whose worth's unknown, although his height be taken.

Love's not Time's fool, though rosy lips and cheeks

Within his bending sickle's compass come;

Love alters not with his brief hours and weeks,

But bears it out even to the edge of doom.

If this be error and upon me prov'd,

I never writ, nor no man ever lov'd.

Pakiusap

PAKIUSAP

ni Nâzım Hikmet

malayang salin ni Gregorio V. Bituin Jr.

Hugis ulo ng buriko ang bansang ito

Na dumatal ng kaytulin mula sa malayong Asya

Upang mahatak tungo sa Mediterranean

ATIN ANG BANSANG ITO.

Mga pulsong duguan, ngiping nagngangalit

talampakang walang gayak,

Lupaing tulad ng alpombrang sutla

ANG IMPYERNONG ITO, ANG PARAISONG ITO'Y ATIN.

Hayaang nakapinid ang mga pintuang pag-aari ng iba

Huwag na nilang buksan pa itong muli

Alisin ang pagkaalipin ng tao ng tao

ATIN ANG PAKIUSAP NA ITO.

Upang mabuhay! Tulad ng punong nag-iisa at malaya

Tulad ng gubat sa pagkakapatiran

ATIN ANG PAGNANASANG ITO.

* isinalin sa petsang 06.13.2022

* hinalaw mula sa kawing na https://www.marxists.org/subject/art/literature/nazim/plea.html

* litrato mula sa google

.

.

.

PLEA

by Nazim Hikmet

This country shaped like the head of a mare

Coming full gallop from far off Asia

To stretch into the Mediterranean

THIS COUNTRY IS OURS.

Bloody wrists, clenched teeth

bare feet,

Land like a precious silk carpet

THIS HELL, THIS PARADISE IS OURS.

Let the doors be shut that belong to others

Let them never open again

Do away with the enslaving of man by man

THIS PLEA IS OURS.

To live! Like a tree alone and free

Like a forest in brotherhood

THIS YEARNING IS OURS.

Mapangwasak na pwersa ang tula

MAPANGWASAK NA PWERSA ANG TULA
ni Wallace Stevens, makatang Amerikano
malayang salin ni Gregorio V. Bituin Jr.
9 pantig bawat taludtod

Ganyan nga ang pagdaralita,
Walang anupaman sa puso,
Ito'y magkaroon o wala.

Bagay iyong dapat mayroon,
Leyon, bakang kapon sa dibdib,
Nang damhing humihinga iyon.

Si Corazon, asong matabâ
Isang bulô, sakang na oso,
Nilasaha'y dugo, di dura.

Para s'yang tao, sa katawan,
Ng halimaw na anong lupit
Kalamnan n'ya'y kanyang-kanya lang...

Leyon ay natulog sa Araw.
Nasa ilong ang kanyang paa.
Na makapapaslang ng tao.

Talasalitaan:
bulô - batang baka

* Isinalin ng 06.10.2022

POETRY IS A DESTRUCTIVE FORCE

That's what misery is,
Nothing to have at heart,
It is to have or nothing.

It is a thing to have,
A lion, an ox in his breast,
To feel it breathing there.

Corazon, stout dog,
Young ox, bowlegged bear,
He tastes its blood, not spit.

He is like a man
In the body of a violent beast.
Its muscles are his own...

The lion sleeps in the sun.
Its nose is on its paws.
It can kill a man.

* From the book The Mentor Book of Major American Poets, pages 292-293

Soneto 146

SONETO 146
ni William Shakespeare
malayang salin ni Gregorio V. Bituin Jr.
20 pantig bawat taludtod (tugmaang abab-cdcd-efef-gg)

Aba kong kaluluwa, ang sentro / ng daigdig kong makasalanan,
[Makasalanan kong mundo] yaong / lakas na maghimagsik ay tanghal,
Bakit ka nagdurusa sa loob / at naghihirap sa kasalatan,
Pinintahan ba'y labas ng iyong / dingding na napuno ng halakhak?
Bakit kaylaki ng ginugugol / gayong maiksi lang yaong upa,
Mga iyan ba'y ginagawa mo / sa iyong nilulumot na mansyon?
Ang mga uod bang naririyan / sa labis-labis mo'y magmamana't
Siyang uubos sa ginugol mo? / Wakas na ba ng katawang yaon?
Kaya, kaluluwa, mabuhay ka / sa iyong namimighating lingkod,
At hayaan mong sa pagdurusa'y / tumindi anumang tinatago;
Bilhin yaong itinakdang banal, / ibenta sa panahong pilantod;
Ang loob ay tiyaking mabusog, / sa labas, yaman mo'y maglalaho.
Kaya pakanin si Kamatayan, / na tao ang madalas sagpangin,
At, pag patay na si Kamatayan, / pagkamatay, mawawala na rin.

* Isinalin: ika-9 ng Hunyo, 2022

Tugmaang batay sa aralin sa katutubong pagtula:
abab - katinig na mahina a; katinig na malakas a;
cdcd - patinig na walang impit a; katinig na mahina o;
efef - katinig na malakas o; patinig na walang impit o;
gg - katinig na mahina i

SONNET 146
from the book The Sonnets, by William Shakespeare, Collins Classic

Poor soul, the center of my sinful earth,
[My sinful earth] these rebel pow'ers that these array,
Why dost thou pine within and suffer dearth,
Painting thy outward walls so costly gay?
Why so large cost, having so short a lease,
Dost thou upon thy fading mansion spend?
Shall worms, inheritors of this excess,
Eat up thy charge? Is this thy body's end?
Then, soul, live thou upon thy servant's loss,
And let that pine to aggravate thy store;
Buy terms divine in selling hours of dross;
Within be fed, without be rich no more.
So shalt thou feed on Death, that feeds on men,
And, Death once dead, there's no more dying then.

Tagulaylay sa buhay

TAGULAYLAY SA BUHAY

ni Nâzım Hikmet (kinatha noong 1937)

malayang salin ni Gregorio V. Bituin Jr.

(pantigang anim, labindalawa’t labingwaluhin)

Nalalaglag na buhok sa iyong noo’y

      biglang iniangat.

Biglang may kung anong gumalaw sa lupa.

Nagbulung-bulungan yaong mga puno

      doon sa karimlan.

Ang mga bisig mo’y magiging malamig.

Sa may kalayuan

kung saan ay hindi tayo makakita,

  ang buwan marahil ay papasikat na.

At hindi pa tayo nararating nito,

dumudulas yaon sa maraming dahon

  upang pagaanin ang iyong balikat.

Datapwat batid ko

  iihip ang hangin kasabay ng buwan.

Nagbulung-bulungan yaong mga puno.

Ang mga bisig mo’y magiging malamig.

Mula sa itaas,

at mula sa sangang nawala sa dilim,

    may kung anong nahulog sa talampakan mo.

Ikaw ay umipod palapit sa akin.

Sa iwi kong palad yaong iyong laman

     ay tila malabong balat niyong prutas.

Ni awit ng puso o "sentido komon"-

bago yaong puno, ibon, at kulisap,

kamay ko sa laman ng aking asawa 

    wari’y nag-iisip.

Ngayong gabi naman ang kamay kong iwi

    ay di makabasa o makapagsulat.

Ni yaong umibig o di umiibig…

Iyon yaong dila ng tigre sa bukal,

        ang dahon ng ubas,

        ang paa ng lobo.

Gumalaw, huminga, kumain, uminom.

Para bagang binhi ang kamay kong iwi

    sa kailaliman ay naghati-hati .

Ni awit ng puso o "sentido komon,”

Ni yaong umibig o di umiibig…

Inisip ng kamay kong ang laman niring

      asawa ko’y kamay niyong unang tao.

Kapara ng ugat na hanap ay tubig sa kailaliman,

Aniya sa akin:

"Kumain, uminom, malamig, mainit, laban, amoy, kulay-

hindi ang mabuhay para lang mamatay

kundi ang mamatay nang upang mabuhay..."

Sa kasalukuyan

pag humampas yaong pulang buhok ng babae sa mukha ko,

habang may kung anong gumalaw sa lupa,

habang mga puno’y bulungan sa dilim,

at habang ang buwan sa malayo’y nikat

        kung saan ay hindi natin nakikita,

ang kamay ko sa laman ng asawa ko

bago yaong puno, ibon, at kulisap,

Ibig ko’y yaong karapatan sa buhay,

ng tigre sa bukal, ng binhing nahati-

      Nais ko’y karapatan ng unang tao.

* Isinalin: ika-8 ng Hunyo, 2022

* Tula mula sa: https://www.marxists.org/subject/art/literature/nazim/hymntolife.html

Hymn to Life

by Nâzım Hikmet

The hair falling on your forehead

      suddenly lifted.

Suddenly something stirred on the ground.

The trees are whispering

      in the dark.

Your bare arms will be cold.

Far off

where we can't see,

  the moon must be rising.

It hasn't reached us yet,

slipping through the leaves

  to light up your shoulder.

But I know

  a wind comes up with the moon.

The trees are whispering.

Your bare arms will be cold.

From above,

from the branches lost in the dark,

    something dropped at your feet.

You moved closer to me.

Under my hand your bare flesh is like the fuzzy skin of a fruit.

Neither a song of the heart nor "common sense"-

before the trees, birds, and insects,

my hand on my wife's flesh

    is thinking.

Tonight my hand

    can't read or write.

Neither loving nor unloving...

It's the tongue of a leopard at a spring,

        a grape leaf,

        a wolf's paw.

To move, breathe, eat, drink.

My hand is like a seed

    splitting open underground.

Neither a song of the heart nor "common sense,"

neither loving nor unloving.

My hand thinking on my wife's flesh

      is the hand of the first man.

Like a root that finds water underground,

it says to me:

"To eat, drink, cold, hot, struggle, smell, color-

not to live in order to die

but to die to live..."

And now

as red female hair blows across my face,

as something stirs on the ground,

as the trees whisper in the dark,

and as the moon rises far off

    where we can't see,

my hand on my wife's flesh

before the trees, birds, and insects,

I want the right of life,

of the leopard at the spring, of the seed splitting open-

      I want the right of the first man.

Ang aming martsa

ANG AMING MARTSA

ni Vladimir Mayakovsky

Hinalaw sa salin sa Ingles ni Dorian Rottenberg. Progress Publishers, Moscow, 1972;

Isinalin sa wikang Filipino ni Gregorio V. Bituin Jr.

Ikumpas ang mga parisukat sa padyak ng mga rebelde!

Pataasin pa, mga tanod ng palalong ulo!

Huhugasan natin ang mundo ng pangalawang delubyo,

Ngayon na ang panahon ng pagdating ng kinatatakutan.

Masyadong mabagal, ang kariton ng mga taon,

Ang mga bakang kapon ng tag-araw – masyadong malungkot.

Ang aming diyos ang diyos ng bilis,

Ang aming puso — ang aming tambol ng pakikibaka.

Mayroon bang bulawang mas banal pa kaysa amin?

Anong putakti ng punglo ang maaaring makapanduro sa amin?

Awit ang aming armas, ang kapangyarihan ng mga kapangyarihan,

Ang aming bulawan — ang aming tinig — pakinggan lamang kaming umawit!

Kaparangan, humiga kang luntian sa lupa!

Sa seda hahanay ang aming araw-araw!

Bahaghari, magbigay ng kulay at kabilugan

Sa talampakang-plota ng kabayo ng panahon.

Namumuhi sa amin ang langit na may mabituing alindog.

Ay! Kung wala iyon ay maaaring mabuhay ang mga awit namin.

Hoy, Dawong-dawungan, hilingin mong

Dalhin kami ng buháy sa langit!

Magsiawit, sa tuwa’y lumagok ng lumagok,

Patuyuin ang tagsibol sa pamamagitan ng tasa, hindi ng didal.

Patindihin ang pagtibok ng iyong puso!

Nang dibdib nami’y maging pompiyang na tanso.

Talasalitaan: 

oxen - bakang kinapon, uri ng kinapon na lalaking baka, UP Diksiyonaryong Filipino, pahina 860

gold – bulawan, ibid. p. 203

Ursus Major - Big Dipper, dawong-dawungan, ibid., p. 1309

steed - kabayo, mula sa English-Tagalog Dictionary ni Leo James English, p. 428

cymbal - pompiyang, ibid., p. 222

fleet - plota, hukbong-dagat, mula sa Diksyunaryong Ingles-Filipino, ni Felicidad T. E. Sagalongos, p. 190

06.08.2022

* ang litrato'y mula sa google

OUR MARCH

by Vladimir Mayakovsky

Source: Poems, Translated by Dorian Rottenberg. Progress Publishers, Moscow, 1972;

Transcribed: by Mitch Abidor

Beat the squares with the tramp of rebels!

Higher, rangers of haughty heads!

We'll wash the world with a second deluge,

Now’s the hour whose coming it dreads.

Too slow, the wagon of years,

The oxen of days — too glum.

Our god is the god of speed,

Our heart — our battle drum.

Is there a gold diviner than ours/

What wasp of a bullet us can sting?

Songs are our weapons, our power of powers,

Our gold — our voices — just hear us sing!

Meadow, lie green on the earth!

With silk our days for us line!

Rainbow, give color and girth

To the fleet-foot steeds of time.

The heavens grudge us their starry glamour.

Bah! Without it our songs can thrive.

Hey there, Ursus Major, clamour

For us to be taken to heaven alive!

Sing, of delight drink deep,

Drain spring by cups, not by thimbles.

Heart step up your beat!

Our breasts be the brass of cymbals.

Pagkamulat

PAGKAMULAT

tula ni Karl Marx

malayang salin ni Gregorio V. Bituin Jr.

hinango sa Early Works of Karl Marx: Book of Verse (tula bago mag-1938) sa marxists.org

I

Pag nasira’y mata mong maningning

Na namangha at nanginginig,

Tila naligaw na musikang bagting

Na nagninilay, na nakaidlip,

Patungo sa lira,

Hanggang sa tabing

Ng pinakabanal na gabi,

Pagkatapos mula sa itaas ay kumikinang

Ang mga walang kamatayang bituin

Na sa loob ay nagmamahal.

II

Nanginginig, lumubog ka

Nang may pag-angat ng dibdib,

Nakikita mo ang walang katapusang

Mga daigdig na walang hanggan

Sa ibabaw mo, sa ilalim mo,

Hindi maabot, walang katapusan,

Lumulutang sa treng nagsasayaw

Nang hindi mapakaling kawalang-hanggan;

Isang atomo, nahulog ka

Doon sa Santinakpan.

III

Ang iyong pagkamulat

Ay walang katapusang pagsikat,

Ang iyong pagsikat

Ay walang katapusang pagbagsak.

IV

Pag ang nagsasayawang apoy

Ng iyong diwa’y sumalakay

Sa sarili nitong kalaliman,

Pabalik sa dibdib nito,

May lilitaw na walang hangganan,

Pinasigla ng mga espiritu,

Na dala ng matamis na pamamaga

Ng mahihiwagang himig,

Ang lihim ng kaluluwang

Bumangon muia sa bangin

Ng kasamaan ng kaluluwa.

V

Ang iyo namang paglubog

Ay walang katapusang pagsikat,

Ang iyong walang katapusang pagbangon

Ay may nanginginig na labi-

Na pinapula ng Aether,

Nagniningas, walang hanggang

Hinahagkan ng Punong Bathala

* isinalin: 6 Hunyo, 2022

The Awakening

poem by Karl Marx

I

When your beaming eye breaks

Enraptured and trembling,

Like straying string music

That brooded, that slumbered,

Bound to the lyre,

Up through the veil

Of holiest night,

Then from above glitter

Eternal stars

Lovingly inwards.

II

Trembling, you sink

With heaving breast,

You see unending

Eternal worlds

Above you, below you,

Unattainable, endless,

Floating in dance-trains

Of restless eternity;

An atom, you fall

Through the Universe.

III

Your awakening

Is an endless rising,

Your rising

An endless falling.

IV

When the rippling flame

Of your soul strikes

In its own depths,

Back into the breast,

There emerges unbounded,

Uplifted by spirits,

Borne by sweet-swelling

Magical tones,

The secret of soul

Rising out of the soul's

Daemonic abyss.

V

Your sinking down

Is an endless rising,

Your endless rising

Is with trembling lips-

The Aether-reddened,

Flaming, eternal

Lovekiss of the Godhead.

Ang leyon sa hawlang bakal

ANG LEYON SA HAWLANG BAKAL

ni Nâzım Hikmet, kinatha noong 1928

malayang salin mula sa Ingles

ni Gregorio V. Bituin Jr.

Pagmasdan mo ang leyon sa hawlang bakal,

ang kanyang mga mata't tingni ng kaylalim:

              tila dalawang hubad na bakal na balaraw

              kumikinang sila sa galit.

Ngunit hindi siya nawawalan ng dangal

              bagama't ang kanyang galit

                     ay paroo’t parito

                              parito’t paroon.

Hindi ka makahanap ng lugar para sa tubong

na nakapaikot sa makapal at mabalahibong kiling.

Bagaman ang mga pilat ng pagpalo

        ay nakabakat pa rin sa dilawan niyang likod

ang kanyang mahahabang binti’y

           nababanat at ang dulo

        sa hugis ng dalawang tansong kuko.

Isa-isang nagtaasan ang mga balahibo sa kanyang kiling

                 na nakapalibot sa palalo niyang ulo.

Ang kanyang poot

        ay paroo’t parito

                 parito’t paroon…

Ang anino ng kapatid ko sa dingding ng piitan

       ay gumagalaw

              nang pataas at pababa

                        nang pataas at pababa.

06.05.2022

Talasalitaan:

tubong - collar, tali sa leeg ng hayop, mula sa UP Diksiyonaryong Filipino, pahina 1281

killing - mane, salin mula sa English-Tagalog Dictionary ni Fr. James English, pahina 592

* tula mula sa https://www.marxists.org/subject/art/literature/nazim/lion.html

Lion in an Iron Cage

by Nâzım Hikmet Ran

Look at the lion in the iron cage,

look deep into his eyes:

             like two naked steel daggers

             they sparkle with anger.

But he never loses his dignity

             although his anger

                    comes and goes

                             goes and comes.

You couldn't find a place for a collar

round his thick, furry mane.

Although the scars of a whip

       still burn on his yellow back

his long legs

          stretch and end

       in the shape of two copper claws.

The hairs on his mane rise one by one

                around his proud head.

His hatred

       comes and goes

                goes and comes ...

The shadow of my brother on the wall of the dungeon

      moves

             up and down

                       up and down.